Πληροφοριακό Σύστημα (Π.Σ.) anynet.gr, όπου τηρούνται τα αντίστοιχα μητρώα αναδοχών και υιοθεσιών (N. 4538/2018, Α’85)

 

 

 

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

• Π.Δ. 64/2022 Νέος Οργανισμός ΕΚΚΑ
• Ευρετήριο Νομοθεσίας για την ΚαΠα-Π
• Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού όπως κυρώθηκε από το νόμο 2101 του 1992
• Ν. 4538-ΑΝΑΔΟΧΗ-ΥΙΟΘΕΣΙΑ

 

• ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΠΙΣΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΓΓΥΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
• ΑΓΓΛΙΚΑ-ΣΥΣΤΑΣΗ_ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ_ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

       Ν. 4837/2021

• ΑΡΘΡΟ53_5
• ΑΡΘΡΟ_59

 Ερωτηματολόγια στο πλαίσιο της διαβούλευσης για την Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τα παιδιά

 Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ευρωπαϊκή Εγγύηση για το Παιδί

• Έκδοση στα ελληνικά
• Έκδοση στα αγγλικά

«Τα Συμβαλλόμενα Κράτη λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα νομοθετικά, διοικητικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά μέτρα, προκειμένου να προστατεύσουν το παιδί από κάθε μορφή βίας, προσβολής ή βιαιοπραγιών σωματικών ή πνευματικών, εγκατάλειψης ή παραμέλησης, κακής μεταχείρισης ή εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανόμενης της σεξουαλικής βίας, κατά το χρόνο που βρίσκεται υπό την επιμέλεια των γονέων του ή του ενός από τους δύο, του ή των νόμιμων εκπροσώπων του ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου στο οποίο το έχουν εμπιστευθεί».

Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού,

ν. 2101/1992, αρ. 19. για τα Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού

Ν. 2021/1992, αρθ. 19, παρ. 1

 

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (1999) η κακοποίηση ή κακομεταχείριση των παιδιών περιλαμβάνει «όλες τις μορφές σωματικής ή συναισθηματικής κακής μεταχείρισης, σεξουαλικής παραβίασης, παραμέλησης ή παραμελημένης φροντίδας ή εκμετάλλευσης για εμπορικούς ή άλλους σκοπούς, η οποία καταλήγει σε συγκεκριμένη ή εν δυνάμει βλάβη που αφορά τη ζωή, την ανάπτυξη και την αξιοπρέπεια του παιδιού, στο πλαίσιο μιας σχέσης ευθύνης, εμπιστοσύνης και δύναμης»

Το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.), στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, παρέχει σε παιδιά και εφήβους, που υφίστανται παραμέληση ή/και κακοποίηση, τηλεφωνική ψυχολογική στήριξη και συμβουλευτική. Μέσω της Εθνικής Γραμμής Παιδικής Προστασίας «1107»*, που λειτουργεί σε 24ωρη βάση, οι ανήλικοι, οι οποίοι είναι θύματα κακοποίησης ή οποιασδήποτε μορφής βίας, μπορούν να μιλήσουν με Κοινωνικό Λειτουργό ή Ψυχολόγο, καλώντας τον τετραψήφιο τηλεφωνικό αριθμό «1107», προκειμένου να λάβουν συμβουλευτική και ψυχοκοινωνική υποστήριξη. Σε περίπτωση επώνυμης ή ανώνυμης αναφοράς/καταγγελίας για παραμέληση ή/και κακοποίηση ανηλίκου στην Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας «1107», ενημερώνεται άμεσα και εγγράφως για το περιεχόμενο αυτής η αρμόδια Εισαγγελική Αρχή της χώρας ή/και οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία χρειάζεται (π.χ. Κοινωνική Υπηρεσία, Αστυνομία, κτλ), ώστε να αντιμετωπιστεί το μείζον αυτό θέμα και να προστατευτεί με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο το ανήλικο θύμα που βρίσκεται σε κίνδυνο.

 *  Οι κλήσεις προς την Εθνική Γραμμής Παιδικής Προστασίας «1107» είναι δωρεάν, για τους καλούντες με πάροχο τηλεφωνίας την VODAFONE, την NOVA, την WIND και τον O.T.E.(σταθερή τηλεφωνία). Οι κλήσεις από κινητό τηλέφωνο με πάροχο τον COSMOTE έχουν χρέωση 0,18 € ανά λεπτό (στην τιμή αυτή συμπεριλαμβάνεται ΦΠΑ 24% και τέλος συνδρομητών Σταθερής Τηλεφωνίας 5%).

 Σύμφωνα με το ν. 4837/2021, αναφορικά με την ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (Μέρος Α’) 

Άρθρο 9: συνιστάται Εθνικό Σύστημα Καταγραφής και Παρακολούθησης Αναφορών περιστατικών κακοποίησης ανηλίκων, ως συντονιστικός μηχανισμός, που λειτουργεί στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.).

Άρθρο 4: προβλέπεται η Υποχρέωση αναφοράς περιστατικών κακοποίησης ανηλίκων 

Άρθρο 5 & 6: προβλέπεται ο Ορισμός και η έννομη προστασία του Υπευθύνου Προστασίας Ανηλίκων

Δείτε το νόμο αναλυτικά εδώ

 

ΜΟΡΦΕΣ-ΤΥΠΟΙ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ-ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ

 

• Η παραμέληση περιλαμβάνει «τόσο μεμονωμένα περιστατικά, όσο και ένα πρότυπο διαρκούς αποτυχίας του γονέα ή άλλου μέλους της οικογένειας να φροντίσει –τουλάχιστον στις περιπτώσεις που ο γονέας είναι σε θέση να το κάνει– έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω τομείς ανάπτυξης και ευημερίας του παιδιού: υγεία, εκπαίδευση, συναισθηματική ανάπτυξη, διατροφή, στέγη και ασφαλείς συνθήκες διαβίωσης. Οι γονείς των παραμελημένων παιδιών δεν είναι απαραίτητα φτωχοί, αντίθετα, μπορεί να είναι οικονομικά ευκατάστατοι». Η παραμέληση δεν πρέπει να συγχέεται με την ένδεια πόρων της οικογένειας, αντιθέτως αναπαριστά ως επί το πλείστον μια συμπεριφορά αποστέρησης υφιστάμενων πόρων και δυνατοτήτων από τους γονείς/φροντιστές προς το παιδί». 

• Η σωματική κακοποίηση ενός παιδιού ορίζεται ως «η χρήση σωματικής βίας σε βάρος ενός παιδιού, η οποία έχει ως αποτέλεσμα – ή έχει υψηλή πιθανότητα να έχει ως αποτέλεσμα- τη βλάβη στην υγεία του παιδιού στην επιβίωση, την ανάπτυξη ή την αξιοπρέπειά του. Η σωματική βία περιλαμβάνει πρακτικές όπως τα χτυπήματα, τις κλωτσιές, το ταρακούνημα, το δάγκωμα, το στραγγαλισμό, το κάψιμο, τη δηλητηρίαση και την πρόκληση ασφυξίας. Πολλές φορές η σωματική βία που λαμβάνει χώρα στο σπίτι ασκείται σε βάρος των παιδιών ως τιμωρία ή επιβολή υπερβολικά αυστηρής πειθαρχίας». 

• Η συναισθηματική-ψυχολογική κακοποίηση περιλαμβάνει «τόσο μεμονωμένα περιστατικά όσο και ένα πρότυπο διαρκούς αποτυχίας του γονέα ή φροντιστή να παράσχει στο παιδί ένα περιβάλλον αναπτυξιακά κατάλληλο και υποστηρικτικό, εφαρμόζοντας πρακτικές που έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στη συναισθηματική υγεία και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Τέτοιες πρακτικές είναι: ο περιορισμός των κινήσεων του παιδιού, η ταπείνωσή του, η χρήση κατηγοριών, απειλών και εκφοβισμών, η διάκριση εις βάρος του ή η γελοιοποίησή του και άλλες μη σωματικές μορφές απόρριψης ή εχθρικής αντιμετώπισης».  

• Ως σεξουαλική κακοποίηση ορίζεται «η εμπλοκή ενός παιδιού σε σεξουαλική δραστηριότητα την οποία δεν κατανοεί πλήρως και για την οποία δεν είναι σε θέση να συναινέσει ή για την οποία δεν είναι αναπτυξιακά ώριμο ή παραβιάζει τους νόμους. Τα παιδιά μπορεί να υποστούν σεξουαλική κακοποίηση τόσο από ενήλικα άτομα όσο και από άλλα παιδιά τα οποία, λόγω της ηλικίας τους ή του αναπτυξιακού τους σταδίου, βρίσκονται σε θέση ευθύνης, εμπιστοσύνης ή δύναμης σε σχέση με το θύμα».  

ΣΗΜΑΔΙΑ-ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΠΙΘΑΝΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ  ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ 

Για να προσφερθεί βοήθεια σε ένα παιδί το οποίο είναι θύμα κακοποίησης είναι απαραίτητο να αναγνωριστούν έγκαιρα σημάδια και ενδείξεις που πιθανά υποδηλώνουν την ύπαρξη κακοποίησης του παιδιού. Ενδεικτικά, τα παρακάτω σημάδια και ενδείξεις (η λίστα σε καμία περίπτωση δεν είναι πλήρης) μπορούν να οδηγήσουν, όσους έρχονται σε επαφή με παιδιά, στην αναγνώριση πιθανής ύπαρξης παιδικής κακοποίησης.

• Ξαφνικές αλλαγές στη διάθεση του παιδιού, στη σχολική επίδοση ή απουσία του παιδιού από το σχολείο, χωρίς να υπάρχει κάποιο συμβάν το οποίο να εξηγεί αυτές τις αλλαγές.
• Εμφάνιση ή επιδείνωση μαθησιακών προβλημάτων, τα οποία δεν μπορούν να αποδοθούν σε κάποια ειδική μαθησιακή δυσκολία ή σε άλλα συγκεκριμένα ψυχολογικά ή σωματικά αίτια.
• Συχνές περίοδοι ασθένειας του παιδιού, χωρίς να υπάρχει επαρκής φροντίδα και υποστήριξη του παιδιού σε σωματικά και γενικότερα προβλήματα υγείας.
• Το παιδί φαίνεται να βρίσκεται σε μια διαρκή κατάσταση ανησυχίας, διέγερσης και εγρήγορσης, σαν να περιμένει κάτι κακό το οποίο πρόκειται να συμβεί.
• Σωματικές κακώσεις και βλάβες (π.χ. μώλωπες, χτυπήματα, εκδορές, δαγκωνιές, καψίματα, εξαρθρώσεις, κατάγματα και άλλα), που μπορεί να επαναλαμβάνονται και οι οποίες δεν αιτιολογούνται επαρκώς, δεν αντιμετωπίζονται ιατρικά ή καλύπτονται επιμελώς και σκόπιμα από ανάλογα ρούχα.
• Το παιδί παραπονιέται ότι πονάει, αναφέρει τραυματισμό ή δείχνει να δυσκολεύεται στις κινήσεις του.
• Το παιδί φαίνεται φοβισμένο απέναντι στην επικοινωνία του ειδικού (θεραπευτή, εκπαιδευτικού, ιατρού) με τους γονείς του ή δείχνει να φοβάται την παροχή ιατρικής βοήθειας.
• Το παιδί είναι επιφυλακτικό και αποτραβιέται ή απομακρύνεται όταν κάποιος ενήλικας προσπαθεί να το πλησιάσει.
• Το παιδί ή ο έφηβος παρουσιάζει μειωμένη σχολική επίδοση, αλλαγή στο συναίσθημα και στη συμπεριφορά (π.χ. καταθλιπτικό συναίσθημα, ανεξήγητο κλάμα, άγχος, φοβίες, εξαρτήσεις, μειωμένη κοινωνικότητα, αυτοκαταστροφικές ή ετεροκαταστροφικές τάσεις και τάσεις φυγής), μεταβολές στη διατροφή (π.χ. υπερφαγία ή ανορεξία), μεταβολές στον ύπνο (π.χ. αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος), συχνά ατυχήματα, κακή σωματική υγιεινή και παραμέληση εαυτού.

Αναμφισβήτητα, η πρώιμη αναγνώριση και η έγκαιρη παρέμβαση σε περιπτώσεις παραμέλησης και κακοποίησης παιδιών μπορούν να εμποδίσουν και να μειώσουν τις μακροχρόνιες, αλλά και δυσμενείς συνέπειες για το παιδί που γίνεται θύμα οποιασδήποτε μορφής κακοποίησης.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΘΕΙ ΟΤΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΥΠΟΨΙΑ ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗΣ-ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ

• Τηλεφωνικές Γραμμές, που λειτουργούν υπό την ευθύνη ΝΠΔΔ & ΝΠΙΔ. Ενδεικτικά, αναφέρεται η Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας «1107» του Ε.Κ.Κ.Α.
• Κοινωνικές Υπηρεσίες των Δήμων και Ομάδες Προστασίας Ανηλίκων (Ο.Π.Α.) των Δήμων της χώρας.
• Εισαγγελίες Πρωτοδικών της χώρας (εξειδικευμένο Τμήμα Ανηλίκων λειτουργεί στην Εισαγγελία Ανηλίκων και υπάρχει σε Αθήνα, Πάτρα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο & Πειραιά).
• Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων.
• Ελληνική Αστυνομία (σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη λειτουργεί Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκων).
• Ελληνική Αστυνομία -Τμήμα Διαδικτυακής Προστασίας Ανηλίκων και Ψηφιακής Διερεύνησης.
• Συνήγορος του πολίτη-Κύκλος Δικαιωμάτων του Παιδιού: παρέχεται η δυνατότητα και τηλεφωνικής επικοινωνίας με εξειδικευμένο προσωπικό στο τηλέφωνο 800.11.32.000 (γραμμή χωρίς χρέωση για ανηλίκους).

 ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ

 Διεθνείς έρευνες έχουν δείξει ότι παιδιά κάτω των 4-5 ετών φαίνεται να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν θύματα κακομεταχείρισης σε σύγκριση με μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά (παιδιά σχολικής ηλικίας και έφηβοι). Τα βρέφη και τα νήπια ηλικίας 0-5 ετών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κακοποίησης, δεδομένου ότι είναι πιο ευάλωτα, λόγω της σωματικής και νοητικής τους ανάπτυξης, εξαρτώνται απόλυτα από τους ενήλικες και αδυνατούν να αυτοπροστατευτούν απέναντι σε κακοποιητικές συμπεριφορές. Επιπλέον, η ενδο-οικογενειακή βία κατά των βρεφών και των νηπίων είναι δύσκολο να αναγνωριστεί πριν από την επίσκεψη ή τη νοσηλεία στο νοσοκομείο, καθώς οι επαφές των παιδιών αυτής της ηλικίας με άλλες κοινωνικές ομάδες είναι αρκετά πιο περιορισμένες και τα περιστατικά βίας εκδηλώνονται εντός του οικογενειακού περιβάλλον που θεωρείται ένας «κύκλος εμπιστοσύνης».

Ο «Κανόνας των Εσωρούχων» αποτελεί μέρος της εκστρατείας «Ένα στα Πέντε» του Συμβουλίου της Ευρώπης για την αντιμετώπιση της σεξουαλικής βίας κατά των παιδιών, καθώς υπολογίζεται ότι περίπου ένα στα πέντε παιδιά πέφτει θύμα σεξουαλικής βίας, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής κακοποίησης. Μπορείτε να μάθετε περισσότερα σχετικά με τα μέτρα πρόληψης και προστασίας των παιδιών από την κακοποίηση μέσω της ιστοσελίδας: www.coe.int/oneinfive.

Το Συμβούλιο της Ευρώπης παρέχει υλικό για να βοηθήσει τους γονείς να διδάξουν τον «Κανόνα των Εσωρούχων» στα παιδιά τους, καθώς μπορεί να αποτελέσει ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό εργαλείο πρόληψης της σεξουαλικής κακοποίησης των μικρών παιδιών, τα οποία είναι ιδιαίτερα ευάλωτα. Όλο το σχετικό υλικό περιέχεται στην ιστοσελίδα www.kanonastonesorouxon.org και περιλαμβάνει:

• Τηλεοπτικό σποτ (κινούμενο σχέδιο)
• Βιβλίο, το οποίο οι γονείς μπορούν να διαβάσουν σε παιδιά ηλικίας 3-7 ετών
• Αφίσες και κάρτες

Η παιδική παχυσαρκία

Παχυσαρκία μία σύγχρονη πανδημία

Μία από τις σημαντικότερες επιδημιολογικές μεταβάσεις του 20ου αιώνα ήταν η μετατόπιση της θνησιμότητας και της νοσηρότητας από τις μολυσματικές στις χρόνιες ασθένειες, με επικεφαλής τις καρδιαγγειακές παθήσεις.

Οι θάνατοι  από  λοιμώδη  νοσήματα  άρχισαν  να  μειώνονται  ραγδαία από τα μέσα του 19ου αιώνα στις αναπτυγμένες  χώρες και να αντικαθίστανται από τα χρόνια εκφυλιστικά  νοσήματα, τις επονομαζόμενες «νόσους του πολιτισμού»,  οι  οποίες  σχετίζονται  με  το  σύγχρονο  τρόπο  ζωής.

Στις Δυτικές χώρες η διαθεσιμότητα άφθονης τροφής οδήγησε όχι μόνο στη βελτίωση της  συνολικής θρεπτικής αξίας και της υγείας των παιδιών, αλλά και στην αύξηση της παχυσαρκίας  που επιταχύνθηκε από έναν ολοένα και πιο καθιστικό τρόπο ζωής.

Έτσι, η νέα χιλιετία, βρήκε το Δυτικό κόσμο με σημαντική αύξηση του επιπολασμού της παχυσαρκίας με παράλληλη αύξηση των χρόνιων παθήσεων που σχετίζονται με την παχυσαρκία και της κλινικής εμφάνισής τους σε ολοένα και νεότερες ηλικίες. Ο διαβήτης τύπου 2, μια κατάσταση που παραδοσιακά σχετίζεται με μεσήλικες, αρχίζει να εμφανίζεται αρκετές δεκαετίες νωρίτερα, καθώς η παχυσαρκία πλήττει όλο και μεγαλύτερο αριθμό παιδιών και εφήβων.

Σύμφωνα με  τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας  (ΠΟΥ), η παχυσαρκία ορίζεται ως η υπερβολική συσσώρευση λίπους σε βαθμό που μπορεί να επηρεάσει την υγεία ενός ατόμου. Οφείλεται στη χρόνια ενεργειακή ανισορροπία μεταξύ τηςπροσλαμβανόμενης τροφής και της ενεργειακής δαπάνης.

Σήμερα η παχυσαρκία αναγνωρίζεται ως  χρόνια ασθένεια η οποία οφείλεται σε συνδυασμό γενετικών, περιβαλλοντικών και ψυχοκοινωνικών παραγόντων, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας στις ανεπτυγμένες χώρες και αυξάνεται επικίνδυνα στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ο οποίος ακολουθεί όλο και περισσότερο τον δυτικό τρόπο ζωής.

Η ραγδαία αύξηση  της παχυσαρκίας σε παγκόσμια κλίμακα οδήγησε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να την ανακηρύξειτο 1997  σε σύγχρονη πανδημία.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ (WHO, 2021), σήμερα η παχυσαρκία παγκοσμίως έχει σχεδόν τριπλασιαστεί σε σχέση με το 1975. Το 2016,  39% των ενηλίκων ηλικίας 18 ετών και άνω ήταν υπέρβαροι και το 13% ήταν παχύσαρκοι.

Οι διαστάσεις της παιδικής παχυσαρκίας

Η παιδική παχυσαρκία έχει χαρακτηριστεί από τον ΠΟΥ ως μία από τις πιο σοβαρές μάστιγες του 21ου αιώνα.

Ο επιπολασμός του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας μεταξύ παιδιών και εφήβων ηλικίας 5-19 αυξήθηκε δραματικά από μόλις 4% το 1975 σε λίγο πάνω από 18% το 2016.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΠΟΥ, περίπου 38,2 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκατο 2019, ενώ πάνω από 340 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι ηλικίας 5-19 ήταν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι .

Η επιδημία της παιδικής παχυσαρκίας τα τελευταία χρόνια πλήττει όλο και περισσότερο τις αναπτυσσόμενες χώρες ιδιαίτερα στις αστικές περιοχές. Στην Αφρική, ο αριθμός των υπέρβαρων παιδιών κάτω των 5 ετών αυξήθηκε σχεδόν κατά 24% τοις εκατό από το 2000, ενώ σχεδόν τα μισά από τα παιδιά κάτω των 5 ετών που ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα το 2019 ζούσαν στην Ασία.

Υπολογίζεται ότι με τους σημερινούς ρυθμούς, πολύ σύντομα η παιδική παχυσαρκία θα αποτελεί την 1η αιτία θανάτου που είναι δυνατόν να προληφθεί, ξεπερνώντας το κάπνισμαπου κατέχει σήμερα την πρώτη θέση.

Η Ελλάδα δυστυχώς φαίνεται να κατατάσσεται στην 1η θέση σύμφωνα με τις διαθέσιμες ερευνητικές πληροφορίες σε παγκόσμιο επίπεδο, συγκεντρώνοντας το υψηλότερο ποσοστό των παιδιών με κεντρική παχυσαρκία με 33,4% , ακολουθούμενη από: τις Η.Π.Α. με 32,9% , την Πορτογαλία με 23,8% , την Ισπανία με 21,3% και την Αυστραλία με 18,3% (Grigorakisetal. 2015).

Η παχυσαρκία μπορεί να βλάψει σχεδόν όλα τα συστήματα στο σώμα του παιδιού – καρδιά και πνεύμονες, μύες και οστά, νεφρά, καθώς και τις ορμόνες που ελέγχουν τη γλυκόζη του αίματος και το επιβαρύνει παράλληλα βαρύ κοινωνικό και συναισθηματικό φορτίο  Εξίσου σαφές είναι ότι καθίσταται υπερβολικά δύσκολη η απώλεια βάρους σε οποιαδήποτε ηλικία.

Η πρόληψητης παχυσαρκίας στα πρώτα χρόνια του παιδιού, είναι το πιο ελπιδοφόρο μέσο για την καταπολέμηση της επιδημίας σύμφωνα με τον ΠΟΥ και αποτελούν  ίσως τις πιο σημαντικές προκλήσεις της δημόσιας υγείας του 21ου αιώνα.

Ο Δείκτης Μάζας Σώματος

Ο όρος Δείκτης Μάζας Σώματος αναπτύχθηκε από τον AdolpheQuetelet κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Αποτελεί έναν σχηματικό δείκτη του σωματικού λίπους για τους ενήλικες και χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει κατηγορίες βάρους που μπορούν να οδηγήσουν σε προβλήματα υγείας, συμβάλλοντας έτσι στη πρόληψη και την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και των παθήσεων που σχετίζονται με αυτή.

Ορίζεται ως το βάρος ενός ατόμου σε κιλά διαιρούμενο με το τετράγωνο του ύψους του σε μέτρα

ΔΜΣ = Βάρος (Kg) / Ύψος (m)².

Για παράδειγμα, για ένα άτομο που ζυγίζει 70Kg και έχει ύψος 1,75m, ο ΔΜΣ ορίζεται ως εξής:

ΔΜΣ = 70Kg / (1,75m)² = 22,85

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ ένα άτομο είναι υπέρβαρο όταν ο ΔΜΣ μεγαλύτερο ή ίσο με 25 και παχύσαρκο όταν  ο ΔΜΣ μεγαλύτερος ή ίσος με 30.  Για την αξιολόγηση του σωματικού βάρους των παιδιών πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η ηλικία τους.

Υπάρχουν στο διαδίκτυο αμέτρητες εφαρμογές για τον αυτόματο υπολογισμό του ΔΜΣ. όπως αύτη του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Η.Π.Α.  (TheCenterforDiseaseControlandPrevention , U.S.) το οποίο έχει αναπτύξει ειδικότερη εφαρμογή για την αξιολόγηση της παιδικής παχυσαρκίας: BMICalculatorChildandTeen | HealthyWeight | CDC

Covid 19 και Παιδική Παχυσαρκία- πανδημίες που διασταυρώνονται^[1]

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε το COVID-19 πανδημία στις 11 Μαρτίου 2020. Η παχυσαρκία αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για τη σοβαρότητα της νόσου COVID-19 ( Lighteretal., 2020 ).

Η σύγκλιση των δύο ασθενειών και οι επακόλουθες αλλαγές στο περιβάλλον έχουν θέσει τα παιδιά και τους εφήβους σε αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν παχυσαρκία και να επιδεινώσουν τη σοβαρότητα της.

Τα κάποτε οικεία περιβάλλοντα της οικογένειας, του σπιτιού, του σχολείου και της κοινότητας και οι πολυπαραγοντικές αλληλεπιδράσεις τους έχουν αλλάξει σε μη αναγνωρίσιμα σενάρια, αυξάνοντας το άγχος για τα παιδιά και τις οικογένειες.

Τα παιδιά με παχυσαρκία αντιμετωπίζουν αυξημένους βιολογικούς και ψυχοκοινωνικούς κινδύνους κατά τη διάρκεια του COVID-19.και  μπορεί να παρουσιάσουν πιο σοβαρές επιπλοκές συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για αναπνευστική υποστήριξη (Zachariahetal., 2020 ). Παράλληλα, το άγχος επιδεινώνει τη φλεγμονή και την ανοσοαπόκριση στην παχυσαρκία και στον COVID-19.

Οι απαντήσεις στην πανδημία COVID-19 προκάλεσαν σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ζωής και στις διατροφικές συνήθειες. Καθώς ο COVID-19 εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο, πολλές χώρες χρησιμοποίησαν το κλείσιμο του σχολείου ως μέρος των πολιτικών κοινωνικής απόστασης για να επιβραδύνουν τη μετάδοση και να μειώσουν το βάρος στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Εκτιμάται ότι 138 χώρες έχουν κλείσει σχολεία παγκοσμίως, επηρεάζοντας το 80% των παιδιών σε όλο τον κόσμο ( VanLancker&Parolin, 2020 ).

Με το κλείσιμο των σχολείων τα παιδιά έχασαν το δίχτυ ασφαλείας της πρόσβασης σε θρεπτικά τρόφιμα, ένα ασφαλές μέρος και υποχρεωτική σωματική δραστηριότητα, καθώς και τα κοινωνικά τους δίκτυα και το καθημερινό τους πρόγραμμα δραστηριοτήτων.  Αναμένεται ότι το κλείσιμο σχολείου που σχετίζεται με τον COVID-19 θα έχει επιζήμιες κοινωνικές και υγειονομικές συνέπειες για τα παιδιά, ειδικά για όσα ζουν σε συνθήκες φτώχειας.

Μεταξύ των παραγόντων που επιδρούν προς αυτή την κατεύθυνση συγκαταλέγονται και οι ακόλουθοι: 

Η έλλειψη οικογενειακής εμπειρίας για τη διευκόλυνση της μάθησης και την πρόσβαση σε πόρους

Η επιδείνωση της οικονομικής  ανασφάλειας των γονέων

Οι αλλαγές στη διαθεσιμότητα και στην κατανάλωση υγιεινών τροφίμων

Η απομόνωση από τους συνομηλίκους και η διακοπή των καθημερινών συνηθειών

Αλλαγές στη σωματική δραστηριότητα

Μείωση της έκθεσης στην τέχνη, τη μουσική, τη βιβλιοθήκη και τη φυσική αγωγή

Περιορισμός της μαθησιακής διαδικασίας σε διαδικτυακές μαθησιακές δραστηριότητες.

Ο COVID-19 αυξάνει τους παράγοντες κινδύνου για παχυσαρκία μέσω αυξημένου στρες και μειωμένης σωματικής δραστηριότητας που σχετίζεται με περιβαλλοντικές, σχολικές και κοινωνικές αλλαγές.

Η διαδικτυακή εκπαίδευση στερείται τάξης φυσικής αγωγής, χρόνου διακοπής και φυσιολογικών επιπέδων ενεργητικής κίνησης για παιδιά και εφήβους. Μετα  παιδιά στο σπίτι και απομονωμένα, μειώνεται η πρόσβαση σε ευκαιρίες και περιβάλλοντα που υποστηρίζουν τη σωματική δραστηριότητα.

Σύμφωνα με έρευνα αναφορικά με τις «Πρώιμες επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στη σωματική δραστηριότητα και την καθιστική συμπεριφορά σε παιδιά που ζουν στις ΗΠΑ»^[2] διαπιστώθηκαν σημαντικές μεταβολές στα επίπεδα  σωματικής άσκησης και καθιστικής Συμπεριφοράς των παιδιών στις ΗΠΑ σε αντίδραση στο COVID-19. Συνολικά, οι περιορισμοί COVID-19 φάνηκαν να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στη σωματική άσκηση και την καθιστική δραστηριότητα των μεγαλύτερων παιδιών και ιδιαιτέρως των κοριτσιών, οι οποίες αν και βραχυπρόθεσμες, ωστόσο εκφράζεται ανησυχία ότι μπορεί να παγιωθούν μόνιμα, οδηγώντας σε αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας, διαβήτη και καρδιαγγειακών παθήσεων στα παιδιά.

Παράλληλα, ο παρατεταμένος χρόνος στο σπίτι προκαλεί στα παιδιά πλήξη ( Dubeyetal., 2020 ) και μοναξιά. Η κοινωνική απομόνωση απειλεί την αίσθηση ασφάλειας ενός παιδιού και επιδεινώνει το προϋπάρχουν άγχος.

Πρόληψη-Αντιμετώπιση-Αγωγή Υγείας

Οι επιβλαβείς επιδράσεις της παιδικής παχυσαρκίας και της νόσου COVID-19 απαιτούν ολοκληρωμένες  προσπάθειες για την υποστήριξη οικογενειών και παιδιών.Η ολοκληρωμένη φροντίδα των παιδιών και των οικογενειών τους, προϋποθέτει μια συστηματική αξιολόγηση της υγείας και των βιολογικών και ψυχοκοινωνικών αναγκών τους  με στόχο τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της παχυσαρκίας και του COVID-19.

Η γονεική μέριμνα σχετικά με τη σωστή διατροφή και σωματική δραστηριότητα είναι καθοριστική για την πρόληψη και καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας. Οι γονείς μπορούν να είναι επίσης υποστηρικτές πρωτοβουλιών που βασίζονται στο σχολείο για την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας

Παράλληλα,  διατίθενται στο Διαδίκτυο πληθώρα οπτικοακουστικών δεδομένων τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να υποστηρίξουν τα παιδιά με παχυσαρκία και τους γονείς τους για να επιτύχουν έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής.

Οι κυρίαρχες κατευθυντήριες Οδηγίες για την πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας αφορούν κυρίως στην ανάγκη συστηματικής προετοιμασίας των γευμάτων, τον περιορισμό της έκθεσης στην οθόνη, στην επαρκή πρόσληψη νερού, στην ποιότητα του ύπνου, στην ενθάρρυνση της σωματικής άσκησης, στον περιορισμό της ζάχαρης, των αναψυκτικών και των σνακ με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά ή σε υψηλές θερμίδες

Στρατηγικές για καλύτερη διατροφή μπορεί να είναι δυνατές καθώς  οι οικογένειες περνούν περισσότερο χρόνο στο σπίτι. Η προετοιμασία γευμάτων μπορεί να γίνει οικογενειακή δραστηριότητα, με τη συμμετοχή των παιδιών στην αναζήτηση συνταγών και την προετοιμασία λαχανικών, φρούτων και γεύσεων με υψηλότερες φυτικές ίνες. Αντίθετα, η έλλειψη προετοιμασίας γευμάτων μπορεί να οδηγήσει σε  έτοιμο φαγητό ή μη θρεπτικά σνακ ( Lappan, Parra-Cardona, Carolan, &Weatherspoon, 2020.

Παράλληλα, απαιτούνται παρεμβάσεις πολιτικής για την παροχή κατάλληλης εποπτείας για τον περιορισμό της διαφήμισης που χρησιμοποιείται για την εμπορία τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, λίπος και ζάχαρη.

Οι περιορισμοί COVID-19 έχουν μειώσει πολλές επιλογές υγιεινής διατροφής και σωματικής δραστηριότητας για τα παιδιά. Οι γιατροί, οι οικογένειες και οι κοινότητες πρέπει να δημιουργήσουν και να δώσουν προτεραιότητα σε εναλλακτικές, ασφαλείς επιλογές. Οι πολλές επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στην παιδική παχυσαρκία πρέπει να ληφθούν υπόψη στη δημιουργία αποτελεσματικής πολιτικής για την υγεία στο μέλλον.

Τέλος οι περιπτώσεις νοσογόνου παχυσαρκίας ή σοβαρών ψυχογενών διαταραχών πρόσληψης τροφής  οφείλουν να αντιμετωπίζονται με την κατάλληλη παροχή φροντίδας από εξειδικευμένους επαγγελματίες. Τα περισσότερα Νοσοκομείαστην Ελλάδα διαθέτουν ιατρεία παχυσαρκίας και κάθε  παιδίατρος διαθέτει υλικό για να βοηθήσει ή μπορεί να  παραπέμψει σε κατάλληλους επαγγελματίες υγείας.

Το Υπουργείο Υγείας στο πλαίσιο αγωγής υγείας έχει εκπονήσει πλούσιοοπτικο-ακουστικό υλικό πολυμέσων με στόχο την πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας, καθώς και διατροφικών Οδηγών εξειδικευμένων για κάθε  στάδιο ανάπτυξης  του παιδιού που είναι διαθέσιμοι ηλεκτρονικά:

https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-prwtobathmias-frontidas-ygeias/draseis-kai-programmata-agwghs-ygeias/agwgh-ygeias/draseis-kai-parembaseis-eyaisthhtopoihshs-kai-enhmerwshs-toy-mathhtikoy-plhthysmoy/diatrofikh-agwgh/6566-diatrofikh-agwgh

https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-prwtobathmias-frontidas-ygeias/draseis-kai-programmata-agwghs-ygeias/agwgh-ygeias/draseis-kai-parembaseis-eyaisthhtopoihshs-kai-enhmerwshs-toy-mathhtikoy-plhthysmoy/proagwgh-psyxikhs-ygeias-paidioy-kai-efhboy/5917-texnikes-xalarwshs-gia-thn-prolhpsh-kai-ton-elegxo-toy-stres

https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-dhmosias-ygieinhs/metadotika-kai-mh-metadotika-noshmata/7782-diatrofh

https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-prwtobathmias-frontidas-ygeias/draseis-kai-programmata-agwghs-ygeias/agwgh-ygeias/draseis-kai-parembaseis-eyaisthhtopoihshs-kai-enhmerwshs-toy-mathhtikoy-plhthysmoy/askhsh-drasthriothta-ndash-paixnidi-sth-zwh-toy-paidioy-kai-toy-efhboy

Βιβλιογραφία

Browne N. T, Snethen J. A., Smith Greenberg C., Frenn M., Kilanowski F J., Gance-Cleveland  B/ , Burke J P., Lewandowski L. (2020) , When Pandemics Collide: The Impact of COVID-19 on Childhood Obesity, Journal of PediatrNurs. 2021 January-February; 56: 90–98, Published online 2020 Nov.

Dubey S., Biswas P., Ghosh R., Chatterjee S., Dubey M.J., Chatterjee S.…Lavie C.J. Psychosocial impact of COVID-19. Diabetes & Metabolic Syndrome. 2020;14(5):779–788. doi: 10.1016/j.dsx.2020.05.035. Advance online publication. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]

Dunton, GF, Do, B. & Wang, SD, (2020). Early effects of the COVID-19 pandemic on physical activity and sedentary behavior in children living in the US (BMC Public Health 20, 1351 (2020). Διαθέσιμοσε: https://doi.org/10.1186/s12889-020-09429-3, ανακτήθηκεστις 3 Απριλίου 2021

Grigorakis, D. A., Georgoulis, M., Psarra, G., Tambalis, K. D., Panagiotakos, D. B., &Sidossis, L. S. (2015). Prevalence and lifestyle determinants of central obesity in children. European Journal of Nutrition Eur J Nutr.

Καραβανάκη-Καρανάσιου Κ,  Ο ρόλος της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας στη νοσηρότητα και θνητότητα στην ενήλικο ζωή, Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας (ΕΙΕΠ). Διαθέσιμοσε: http://goo.gl/eTJCpm, ανακτήθηκεστις 20 Απριλίου 2021

Lappan S.N., Parra-Cardona J.R., Carolan M., Weatherspoon L. Risk and protective factors associated with childhood obesity in a sample of low-income, single female, parent/guardian households: Implications for family therapists. Family Process. 2020;59(2):597–617. doi: 10.1111/famp.12440. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]

Lighter J., Phillips M., Hochman S., Sterling S., Johnson D., Francois F., Stachel A., Obesity in patients younger than 60 years is a risk factor for Covid-19 hospital admission. Clinical Infectious Diseases. 2020 doi: 10.1093/cid/ciaa415. Advance online publication. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar

Park H.K., Kim J., Shim Y.S. Association between sleep duration and body composition in girls ten to eighteen years of age: A population-based study. Childhood Obesity. 2020;16(4):281–290. doi: 10.1089/chi.2019.0191. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]

Van Lancker W., Parolin Z. COVID-19, school closures, and child poverty: A social crisis in the making. The Lancet Public Health. 2020;5(5):e243–e244. doi: 10.1016/S2468-2667(20)30084-0. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar

World Health Organisation (2020) Non communicable diseases: Childhood overweight and obesity, 19 October 2020 | Q&A, διαθέσιμοσεhttps://www.who.int/, ανακτήθηκεστις 20 Απριλίου 2021

Zachariah P., Johnson C.L., Halabi K.C., Ahn D., Sen A.I., Fischer A.Columbia Pediatric COVID-19 Management Group Epidemiology, clinical features, and disease severity in patients with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in a children’s hospital in New York City, New York. JAMA Pediatrics. 2020:e202430. doi: 10.1001/jamapediatrics.2020.2430. Advance online publication. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar

 

^[1]«When Pandemics Collide: The Impact of COVID-19 on Childhood Obesity» τωνNancy T Browne , Julia A Snethen  , Cindy Smith Greenberg, Marilyn Frenn  , Jill F Kilanowski   , Bonnie Gance-Cleveland  6 , Pamela J Burke, Linda Lewandowski, Journal ofPediatrNurs. 2021 January-February; 56: 90–98, Published online 2020 Nov 11. doi: 10.1016/j.pedn.2020.11.004, PMCID: PMC7657263, PMID: 33293199

^[2]Dunton, GF, Do, B. &Wang, SD, Early effects of the COVID-19 pandemic on physical activity and sedentary behavior in children living in the US (ΠρώιμεςεπιπτώσειςτηςπανδημίαςCOVID-19 στησωματικήδραστηριότητακαιτηνκαθιστικήσυμπεριφοράσεπαιδιάπουζουνστιςΗΠΑ.) BMC Δημόσια Υγεία 20, 1351 (2020). https://doi.org/10.1186/s12889-020-09429-3